Apple'ın Talihsiz Üçüncü Ortağı - Ronald Gerald Wayne
Efsanevi Steve Jobs’ın ölümüyle birlikte daha da popülerleşen Apple şirketinin, fikir aşamasından kurulumuna, büyümesinden ortaklık yapısına kadar tüm detayları daha fazla merak edilmeye ve bir bir ortaya serilmeye başladı. Tüm bu başarı hikâyesi içinde öyle şaşırtıcı bir başka hikâye var ki, diğerlerinden bir hayli farklı ve ilginç. Apple’ın üçüncü ortağı Ronald Gerald Wayne’den bahsediyorum...
Yazı BURAK ÜNALDI
1976 yılının 1 Nisan'ında, Steve Jobs ve Steve Wozniak, yüzyılın en efsanevi markalarından birisi olacak Apple Computer'i kurduğunda; yanlarında, bir kişi daha vardı. Bu kişi, yaşça onlardan bir hayli büyük, tecrübe ve olgunluğuyla şirkete ciddi katkısı olması beklenen Ronald Gerald Wayne'di. İki Steve'in 25'li yaşlarında maceracı tipler olmasına rağmen, Wayne; 42 yaşında, tecrübeli, prosedürleri ve "kâğıt işlerini" çok iyi bilen, oturaklı bir iş adamıydı. Şirketin kuruluş aşamasında, sözleşmeler de dâhil olmak üzere; tüm bürokratik işlemleri çözmüş, bilgisayarların kullanım kılavuzlarını yazmış, üstüne bir de Apple'ın ilk logosunu tasarlamış ve çizmişti. Hatırlarsınız, ilk Apple logosu, ağacın altında oturan ve başına elmanın düşmesini bekleyen Newton'u sembolize eden logoydu. Logodakinin aksine, Wayne, elmanın başına düşmesini bekleyecek kadar sabır gösterememişti oysa ki.
Steve'lerin toplam %90 oranındaki hissesinin yanında, Ronald Gerald Wayne'in de bu genç girişimde %10 hissesi bulunuyordu. Steve Jobs'ın kurguladığı muhteşem iş bölümünde, sınırlar belliydi: Steve Wozniak üretir, Jobs pazarlar, Wayne ise hukuki ve bürokratik işleri hâlleder. Kurgu, gayet başarılıydı; ancak, bir sorun vardı. Şirket kurulur kurulmaz, Jobs, büyük bir hızla işleri büyütmek istedi. Bunun için de, büyük yatırımlar yapmak ve bankalara ciddi meblağlarda borçlanmak gerekiyordu. Jobs, kafasına koyduğu yolda cesur ama pek de hesaplı olmayan adımlarla ilerlerken; maddi sorumluluklar, yaşı ve tecrübesi dolayısıyla, sürekli olarak Wayne'e kalıyordu. Kendi ifadesiyle, Wayne, o günleri IB Times'da şöyle anlatıyor: "Jobs, daha şirketi kurar kurmaz; yatırım yapmak, işleri büyütmek için bankalara borçlanmaya başladı. Ama ortaklarım, çok genç ve parasızdı. Ben o tarihte 42 yaşında olduğum için, bankalar beni muhatap almak istiyor ve benden, Apple'ın borçlarına, bütün mal varlığımla kefil olmamı bekliyordu. Bu, çok riskliydi; hissemi satıp, çıktım."
Bu kararının ardından, şirket kurulumunun üstünden sadece bir haftanın biraz üzerinde bir zaman geçmişken; Ronald Gerald Wayne, hemen %10 oranındaki hissesini 2.300 dolara diğer ortaklarına devrederek, Apple'ın ortaklığından ayrılıyor. Hisselerin şu anki bedelinin, 2011 Ağustos hesaplamalarına göre, 35 milyar dolar olduğunu hatırlatmak isterim. Bütün bu kayıp ve insana aklını kaybettirebilecek büyüklükteki yanlış seçim Wayne'e sorulduğunda, ne kadar inandırıcı bilmiyorum ama; hiçbir pişmanlığının olmadığını, o dönemdeki şartlar nedeniyle bu seçimi yapması gerektiğini belirtiyor ve seçimin doğru olduğunda ısrar ediyor. Hem yaşının diğer iki ortağı kadar genç olmaması hem de geçmişte yaşadığı kötü yatırım tecrübeleri, bu talihsiz kararı vermesinde etkili olmuş. Bu arada, ölümünün ardından dehası kadar iş hayatındaki acımasızlığı da konuşulan Jobs'ın Wayne'e, defalarca şirkete yeniden katılması için teklif götürmesi de ilginç bir ayrıntı. Wayne ise, bu teklifleri, ısrarla her seferinde geri çevirmiş.
Apple'ın pek bilinmeyen üçüncü ortağı Ronald Gerald Wayne 'in isabetsiz kararları, maalesef bununla da bitmiyor. Efsanevi şirketin ilk kuruluş sözleşmesini tasarlayıp yazan kişi olmasıyla da aslında dünya ekonomisinde önemli bir yer tutmuş bir kişi olan Wayne; kuruluş sözleşmesini, 1990'lı yıllarda, bir koleksiyoncuya birkaç bin dolar karşılığında satmış! Wayne'in birkaç bin dolara elinden çıkardığı üç sayfalık tarihî sözleşme, geçtiğimiz günlerde Sotheby's Müzayede Evi'nde yapılan bir açık artırmada tam 1.594.500 dolara satıldı! İşte, Wayne'e bir pişmanlık daha!
Tüm bu olan bitene rağmen, kararlarının arkasında duran ve doğruluğunu sonuna kadar savunan Ronald Gerald Wayne, şu an 77 yaşında; eski para ve pul alıp satıyor. Herhangi bir pişmanlığı olmadığını her fırsatta belirtse de Apple'ın talihsiz üçüncü ortağı Wayne'in halen pul ve eski para alım-satımı yaptığı dükkânının logosu, aslında bir hayli anlamlı. Şirketin logosu, elma ağacının altında kafasına elma düşmesini bekleyen Newton! Yani demek ki mesele, elmanın düşüp düşmemesi değil; esas mesele, elma düşerken kimin ağacın altında olduğu.
