Çizgi romanın evrimi

950'lerin başında çizgi roman Almanya'da hâlâ bir tür 'şeytan icadı' olarak görülüyordu. Buna rağmen miki farenin ilk sayısı 29 Ağustos 1951 tarihinde yayınlandı. İlk sayının satışları pek iyi gitmedi. Basılan 300 bin nüshanın sadece yarısı satılabildi. Kalanlar ise ya okullarda reklam amaçlı ücretsiz dağıtıldı ya da imha edildi. Miki fare uzun süredir klasikler arasında anılıyor. Birçok uzman Wilhelm Busch'u çizgi romanın babası olarak görür. Taşralı bu Alman sanatçı, New York'ta ilk çizgi roman çizerlerine esin kaynağı oldu, hatta Walt Disney'i etkiledi. Busch'un 1860'lı yıllardan itibaren yaratmaya başladığı kahramanlarını hayvanlara eziyet edenler, sarhoş papazlar, iki yüzlü dindarlar ve Max ve Moritz isimli iki şımarık çocuk oluşturdu. Frankfurt'taki Schirn sanat evinde açılan ve 18 Eylül'e kadar açık kalacak bir sergide, çizgilerle hikâye anlatmanın nasıl başladığı dile getiriliyor. Aralarında ABD'li sanatçı Cliff Sterrett'in de bulunduğu, çizgi roman sanatının 6 öncüsüne ilişkin eserler aktarılıyor. Sergi, çizerleri, sürrealizm ve ekpresyonizmden önce kendi sanat biçimlerini yaratan 'öteki Avangartlar' olarak lanse ediyor. Çizgi roman yükselişini gazetelere borçlu. Düşük kağıt fiyatları ve matbaaların kapasitesinin artması, 20. yüzyıl başlarında gazetelerin geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Çizgi romanlar, kıyasıya rekabetin yaşandığı piyasada önemli bir rol oynuyordu. Bir gazetenin başarısında, sayfalarında yer verdiği çizgi roman bantları da etkiliydi. Çizgi roman böylece tarihin ilk görsel medyasına dönüştü. 1933'te Jerry Siegel ve Joe Shuster, henüz daha 14 yaşındayken Süpermen figürünü yarattılar. Ona İbranice 'Tanrı herkesin içinde' anlamına gelen Kal-El adını verdiler. Kahramanları için bir yayınevini ancak 5 yıl sonra bulabildiler. DC Comics, 1933'te Süpermen'in ilk sayısını 'Action Comics' serisi kapsamında çıkardı. İlk nüsha 2014'te yapılan bir açık artırmada 3,2 milyon dolara satıldı. Süpermen'i Batman, Captain America, Wonderwoman, The Flash ve diğer süperkahraman ve süper ezeli düşmanları izledi. Ezeli düşmanlar arasında Adolf Hitler de yer aldı. Süpermen ve arkadaşları İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan birliklerine moral verdi. Savaşın bitimiyle birlikte birçok süper kahraman ortalıktan kayboldu. Çok azı 'görevini' devam ettirip 'Joker' gibi dahi haydutlara ve uzaydan gelen tehditlere karşı mücadele verdi. Süper kahramanlar, sinemayla birlikte yeni bir patlama yaşadı. Marvel evreninden Deadpool beyaz perdeye aktarılan karakterlerden oldu. Vakvak Amca adıyla bilinen asabi ördek karakteri Donald Duck, ilk kez 1934'te bir çizgi filmde ortaya çıktı. Çizgi roman sanatçısı Carl Barks, Donald Duck'ı 1943'ten itibaren 'Walt Disney Comics' için çizmeye başladı. İzleyen 20 yıl içinde Barks her ay yeni bir serüven çıkardı. Donald'ın ailesi ve yakın çevresinden figürler eklendi. 1947'de Varyemez Amca, 1948'de Şansıbol ortaya çıktı. Avrupa'da çok sayıda çizgi roman karakteri popüler oldu. Bunların en ünlülerinden biri René Goscinny ve Albert Uderzo'nun hayat verdiği Asteriks ve Oburiks (Obélix) idi. İlki 1936'da olmak üzere toplam 36 albüm yayınlandı. Metin yazarı Goscinny ve çizer Uderzo'nun katkı sağlamadığı son sayısı 'Sezar'ın Papirüsü' ise geçen yıl yayınlandı. Tenten çizgi roman tarihine geçen bir başka figür oldu. Köpeği Milu eşliğinde dünyanın dört bir yanında heyecan dolu maceralar yaşar. 1929'da Belçikalı çizer Hergé tarafından yaratıldı. Yayınlanan albüm sayısı 24'e ulaştı. Dizi, zaman zaman tepki de çekti. Bir Kongolu üniversite öğrencisi, 'Tenten Kongo'da' (resimde) albümünde ırkçılık yapıldığı gerekçesiyle 2007 yılında mahkemeye başvurdu. Red Kit (Lucky Luke), Belçika'da ortaya çıkan bir başka çizgi roman karakteri oldu. Gölgesinden hızlı silah çeken Red Kit, çizer Morris tarafından yaratıldı. İlk macerasına 1946 yılında 'Spirou' dergisinde yer verildi. Albüm olarak çıkışı ise 1949'da oldu. Morris, çizgi romanların yanı sıra Red Kit'li 17 filmin senaryosunu yazdı. Sinema uyarlamasında Terence Hill Red Kit'i canlandırdı. Çizgi romanların işi her zaman kolay olmadı. Yer yer gençliğe tehdit, aptallaştırıcı ya da düşük seviye zekalılara hitap eden yayınlar olarak görüldüler. Yazar Will Eisner ise 1977 yılında edebi yönü ağır basan grafik roman (Graphic Novel) kavramını gündeme getirdi. Bu, geleneksel kitap okurlarını da resimli romana yönlendiren bir dönüm noktası oldu. Grafik roman, çizgi romandan farklı olarak albüm yerine kitap formatında basılıyor. Macera tek kitapta tamamlanıyor. Onun dışında içerik olarak kesin ayrımlar sözkonusu değil. Art Spiegelmann 1986 yılında 'Maus' isimli resimli romanıyla en çok satan kitaplar arasına girmeyi başardı. Hatta 1992'de eseriyle Pulitzer Ödülü'ne layık görüldü. Bir çizgi roman için bir ilk oldu. Mangalar Japonya'da zaten uzun süredir boş zamanları değerlendirme kültürünün önemli bir parçasını oluşturuyordu. Avrupa'da 1990'lara kadar şiddet ve cinsel içeriği nedeniyle ötelendi. Türkçeye 'Ay Savaşçısı' olarak kazandırılan 'Sailor Moon' bunu değiştirdi. 1990'ların sonundan itibaren yayınlanan 'Pokemon' ise Manga'ya yönelik ilginin adeta patlamasına yol açtı.