Yıl Bitmeden Okumanız Gereken Kitaplar

Yazı Alex Belth / Çeviri Zeynep Merve Kaya Kime hangi kitabı hediye etmeli? Bu o kadar zor bir soru ki. Hediye seçmek zor bir iştir çünkü herkesin zevki ve ihtiyaçları değişiktir. Kitaplar işte böyle zamanlarda kurtarıcı görevi görürler çünkü içerikleri o kadar zengindir ki, heyecanlı bir polisiye de Mark Masters'ın kasetlerin tarihin anlattığı High Bias: The Distorted History of the Cassette Tape de harika birer hediye olabilir. Okumayı fazla sevmeyenlere özel harika bir fotoğraf kitabı -Raplh Ellison'un görsel arşivi gibi- veya 1,000 Deadstock Sneakers: The Dream Collection gibi sneaker ve spor ayakkabı hayranlarının hayallerini süsleyen modelleri bir arada bulabileceği arşivlik bir kitap da hediye seçeneklerinden biri olabilir. Yılbaşı hediyesi olarak sevdiklerinize bir kitap vermeyi düşünüyorsanız, aklınızdaki soru, 'En popülerini mi almalıyım?' yerine 'Verdiğim kişi sever mi?' olmalı. Biz de bu sorudan yola çıkarak 2023'te yayımlanmış en iyi arşivlik kitapları listeledik ve çok satanlar listesindekiler veya fantastik edebiyat dışında şeyler de okumayı sevenler için havalı bir seçki yarattık. Mutlu yıllar! The World According to Joan Didion Hayatınızdaki Joan Didion hayranına mutlaka bu kitabı almalısınız. Son 60 yılın en takdir edilen yazarlarından biri olan Didion'un hayatı ve eserlerine farklı bir bakış açısıyla yaklaşan bu kitap, edebiyat sevenlerin kütüphanesinde bulunması gereken bir eser. Her yönüyle ilham verici bir edebiyat figürünü daha iyi anlamanıza yardımcı olacak kitap, Evelyn McDonnell tarafından yazılmış. 'Kimin nasıl ve ne zaman hikaye anlatabileceğinin başkaları tarafından belirlenmeye çalışıldığı bir çağda yaşıyoruz' diyor McDonnell. 'Didion da bu kısıtlamalarla genç bir kadınken karşılaştı; kariyerinin başında veya ailesini kurarken yaşadıklarını şeffaf biçimde yansıtması, hem onu hem de bizi kurtardı. Sam Wasson, harika kitaplar yazmasıyla tanınan bir yazar. Fifth Avenue, Five A.M. (Breakfast at Tiffany's) ve The Big Goodbye (Chinatown) gibi eserlerine ek olarak çok popüler olan Bob Fosse biyografisi ve Jeanine Basinger ile beraber kaleme aldığı Hollywood tarihinden sonra şimdi karşımıza bir Francis Ford Coppola biyografisiyle çıkıyor. Coppola ve onun bağımsız stüdyosu Zoetrope'a yakından bakan bu kitap, yönetmenin en uzun ve muhtemelen 'en iyi' diye anılacak Megalopolis filminin çekimleri sırasında yazılmış. The Path to Paradise, sinema hayranlarının sahip olmaktan gurur duyacağı bir kitap. 2023'te ünlü otobiyografilerine doyduk ama yılın sonuna doğru bizlerle buluşan My Name Is Barbra, ünlü diva Barbra Streisand hayranları tarafından çok uzun yıllardır bekleniyordu ve beklediğimize de değdi. Kitap neredeyse bin sayfa! Evet, uzun, ama gerçek hayranları bundan pek de şikayet etmeyecektir. Streisand'ın başarısı sınır tanımıyor, kendi akranları arasında onun kadar başarılı olan bir kişi bile sayamıyorsunuz: Henüz 1960'lı yıllarda Grammy, Emmy, Tony ve Oscar kazanan, nadide bir sanatçı var karşınızda. Ünlü yıldızın hayatını anlattığı kitap, komik, kendisiyle dalga geçebilen ve on yıllara yayılan bir kariyere hakkını veren derinlikte bir eser. Doğa aşığı bir kişinin daha kapağını görür görmez aşık olacağı ve sayfaları çevirdikçe içinde kaybolacağı harika bir kitap Sounds of Spheres. Fotoğrafçı Mat Hennek, Steidl'dan çıkan üçüncü kitabında bizleri Maine'den Alpler'e, Tel Aviv'den Sicilya'ya doğru yollara düşürüyor. Heyecanlı ve huzur veren bu yolculuklarda Hennek'in eşsiz fotoğraflarında dağlar, ormanlar, denizler ve dünyanın dört köşesinden gökyüzü manzaraları sizleri bekliyor. Will Smith'in sahnede Chris Rock'ı tokatlamasını hatırlarsınız. O garip andan çok öncelerinde bile Akademi Ödülleri sahnesinde ve arka planında büyüklü küçüklü skandallar yaşanıyordu. Michael Schulman, sinemanın en önemli ödülleri etrafında gelişen bu kavgaları, eğlenceli bir kitapta bir araya getiriyor. 1950'lerdeki En İyi Kadın Oyuncu yarışının yansımalarından 1999'da Er Ryan'ı Kurtarmak ve Aşık Shekaspeare arasında geçen En İyi Film çekişmesine, Hollywood'un unutulmaz anlarını bir kez daha yaşatıyor. Okurken elinizden bırakamayacaksınız. En iyi yemek yazarlarından biri olan Michael Ruhlman, en iyi kokteyllerin arkasındaki kusursuz malzeme oranlarını inceleyen harika bir rehber kitap kaleme almış. Neyin nasıl yapıldığını gösteren sıkıcı bir tarif kitabı değil bu. Klasik kokteylleri ne, nasıl daha lezzetli yapar veya hangi kokteyli neyle yaparsanız farklı tatlar elde edersiniz gibi konuları irdeliyor. Dünyanın önde gelen fotoğraf kitabı yayıncısı Steidl'ın bu yılki sürprizlerinden biri, yazar Raplh Ellison'ın sıcak ve samimi fotoğraflarından oluşan bu seçkiydi. Ellison, 1940'larda New York'a gitmiş ve çoğunlukla romanları için ilham toplamak adına kısa bir süre fotoğrafçı olarak çalışmıştı. 'Beni bilirsin' yazmıştı yazar arkadaşı Albert Murray'e, 'kendimi fazla kaptırdığımda, gerçeklik ile arama bir şey girsin isterim.' İşte bu anlarda çektiği, 1940'lardan 90'lara kadar kadrajına yakalanan fotoğraflardan oluşan seçkide New York'tan şehir manzaraları, sokakta oynayan çocuklar başrolü paylaşıyor. Ama en etkileyici kareler, yazarın eşi Fanny'nin kadraja girdiği enstantaneler. New York'taki Museum of the Modern Art'ın (MoMA) 1946'da düzenlediği Georgia O'Keeffe sergisi, müzenin bir kadın sanatçıya adadığı ilk solo sergiydi. Takip eden yıllarda, O'Keeffe'in Amerikan resminin yapı taşlarından biri olacağı, 20. yüzyıla damga vuracağı kesinleşmişti. Buna rağmen MoMA, bir O'Keeffe sergisi daha açmak için 2023'e kadar bekledi. Serginin eşlikçisi bu kitap, ressamın heyecan verici ve güzel şeyleri yücelten tarzını yansıtan en önemli eserlerinin yanı sıra, keşfedilmemiş çarpıcı yönlerini de ortaya koymayı başarıyor. Lou Reed, rock 'n' roll'un en kötü çocuklarından biri. Herkesten farklı görüşleri olan Reed, New York'un en iyi restoranı olarak, 1 Dolar'a iki sosisli ve papaya suyu alabildiğiniz köhne bir mekanı gösterdiğinde oldukça tepki çekmişti mesela. Rolling Stone dergisi yazarlarından Will Hermes'in kaleme aldığı The King of New York, 60'lar ve 70'lere damga vuran müzisyenin eksantrikliklerini tek bir kitapta toplamayı başarıyor. Hiç kimse Taschen kadar zengin bir coffee table book seçkisine sahip değil ve bu harika Marvel kitabı da bunun kanıtı. 1968-70 yılları arasında yayımlanan Silver Surfer çizgi romanlarının yeniden basımı olan bu cilt, orijinal çizgi roman kağıtlarını anımsatan nostaljik bir kağıda basılmış. Modern dokunuşlar olmadan, eski günlerdeki gibi çizgi roman okumayı özleyen birisi varsa hayatınızda, kesinlikle harcadığınız paraya değecek. Sneaker kültürü ve tarihine adanmış kitapların miktarı saymakla bitmez ama bu özel koleksiyon, mutlaka kütüphanenizde saklamak isteyeceğiniz bir özelliğe sahip. Çoğu çoktan unutulmuş benzersiz sneaker modellerini tek ciltte toplayan 1,000 Deadstock Sneakers, fotoğraflarından yazılarına dek neredeyse kusursuz. Böyle bir kaynağı elinizde tutabilmenin ne kadar kıymetli olduğunu bir bilseniz… The Library of America arşivlerinden derlenen bu set, 1960'ların meşhur hafif polisiyelerini bir araya getiriyor. Chester Himes, Patricia Highsmith, Dorothy B. Hughes ve Ed McBain gibi ünlü Amerikalı suç yazarlarının klasikleşmiş romanlarını iki bölüm halinde sunan setin yıldızı, kuşkusuz Richard Stark'ın The Score'u. 60'ların Jack Reacher'ı kabul edilen Parker karakterinin hayat bulduğu The Score, Amerika'nın en önemli polisiye klasiklerinden biri. Pharrell Williams'ın büyük mücevher hayranlığına adanmış bu kitap, ışıltılı şeyleri sevenlerin almak isteyebileceği en iyi hediyelerden biri. İçinde ünlü müzisyenin -unvanlarına bir de Louis Vuitton'un kreatif direktörlüğü de eklendi- sahip olduğu eşsiz mücevher tasarımlarının detaylarını bulacaksınız: Super Mario'lu kolye ucundan, Gaby Elan tasarımı diş mücevherlerine, Tiffany & Co. güneş gözlüklerinden çok daha fazlasına uzanan seçki gerçekten büyüleyici. X jenerasyonunun çocukluk ve erken yetişkinliğinde büyük yer tutan kasetlerin hikayesini ve multimedya dünyasına bıraktığı mirası merak eden herkes bu kitaba bayılacak. Müzik dinlemeyi seven, müzik yapmayı seven, karışık kasetlerle gönül alma işinde uzmanlaşmış yetişkinlerin hayatının önemli bir parçası olan kasetlerin günümüze uzanan yükseliş ve kayboluş hikayesi hem eğlenceli, hem de biraz üzücü. 1960'larda ortaya çıkışından, 'kaset çekme müzik endüstrisinin sonunu getirecek' diye korkulan 1980'lere, bu küçük mucizelerle ilgili her şey bu kitapta. YouTube'da sundukları Hunger Pangs adlı yemek şovuyla tanınan baba oğul, Kevin Pang ve Jeffrey Pang, Çin yemekleriyle ilgili tüm mitleri bir bir çürütürken gidenlerin yerine yenilerini koyan eşsiz bir kitap kaleme almış. Gerçek Çin yemekleri, Çin yemeği diye bilinen ama Çin'de yenmeyen yemekler, Çin'de çok sevilen ama aslında Çin yemeği olmayanlar… Biraz karmaşık bir liste ama Pang'lerin evde Çin yemeklerini keşfetmek için izlemeniz gereken adımları esprili bir dil ve açıklıkla sergiledikleri A Very Chinese Cookbook, gurmelerin kütüphanesinde yerini mutlaka almalı. Hip Hop'un doğuşunun 50. yılını kutladığımız 2023'te pek çok hip hop kitabı piyasaya çıktı; Do Remember! The Golden Age of NYC Mixtapes ve LL Cool J Presents The Streets Win ilk akla gelenler. Ama Esquire favorilerinden biri, Ed Piskor'un Hip Hop Family Tree serisinin son kitabı, The Omnibus. Hip hop janrının ve rap müziğin ilk ortaya çıktığı yıllardan bizi alan ve dünyanın zirvesine çıktığı 80'lere getiren kitap, müzikseverlerin hayallerini süslüyor. 2022'de ilk baskısı raflara çıktığında büyük sükse yaratan Baldwin Lee fotoğrafları kitabı, şimdilerde üçüncü baskısını yapıyor. Siyahi Amerikalıları merkeze alan 88 fotoğraftan oluşan seçki, 1983-89 yılları arasında Amerika'nın güneyinde süren günlük hayatı gözler önüne seriyor. New York'un Chinatown mahallesinde doğup büyüyen Baldwin Lee, fotoğrafçılığa kaymadan önce mühendis olmak istiyordu. Hatta M.I.T.'ye bile girmişti. Yale Üniversitesi'nde fotoğrafçılık okuduktan sonra 1980'lerde Tennessee'ye taşınan sanatçı, yedi yılda 10.000'den fazla fotoğraf çekti. Bunların çoğu fakir siyahi mahallelerindendi. JJ Johnson, New York'taki pilav restoranlarıyla (evet, orada da pilavcılar varmış) tanınan usta bir şef. Johnson'un pirinç ile kurduğu derin bağı sağlamlaştıran bu kitapta, kolay erişilebilir malzemelerle hazırlana pilavlardan zarif tariflere, dünyanın dört bir yanından eşsiz pilav reçetelerinden pirinçli yemeklere, pek çok ilgi çekici başlık bulabiliyorsunuz. Pilav sevdalısı bir memleket olarak, The Simple Art of Rice'tan büyülenmeyecek birini bulmak neredeyse imkansız. Humphrey Bogart, Barbara Stanwyck, Joan Crawford, Robert Mitchum… Hollywood'un kraliyet ailesinin başrollerinde olduğu sanatsal siyah-beyaz filmleri bir araya toplayan Film Noir Portraits, en sevilen filmlerin unutulmaz sahnelerinden fotoğraflarla dolu. Hem dekoratif amaçla evinizi süsleyebilecek hem de soluksuz seyredebileceğiniz görselliğe sahip kitap, sinefillerin hayallerini süslüyor. Pac Man'den Call of Duty'ye, Donkey Kong'dan Fortnite'a, çığır açan bilgisayar oyunlarıyla dolu kalın, parlak kapaklı, eğlenceli bir kitap karşınızdaki. Detaylı oyun incelemeleriyle dolu, çarpıcı tasarıma sahip Game Changers, oyunlarla ilgili kitaplar arasında en üst sıraya çıkıyor. Sahip olmaktan gurur duyacağınız bir kitap daha. 1980-2005 arasında satışa çıkan hip hop tişört tasarımlarını bir araya getiren kitap, DJ Ross One tarafından hazırlanmış; önsözü ise Public Enemy üyesi Chuck D'ye emanet edilmiş. Kitapta bol bol old school rap sanatçısının konser tişörtlerini göreceksiniz ama hepsi bu kadar değil. Yo MTV Raps!, Stop The Violence Movement, Ego Trip ve Kiss 98.7 FM gibi hip hop'a yön veren programlardan tişörtler, sweatshirt'ler, ceketlerden de bol bol var. Rich Cohen, son kitabında radarını basketbol tanrılarına çeviriyor: 1987-88 NBA sezonunda sahaya çıkan efsanevi Magic Johnson, Larry Bird, Michael Jordan ve Isaiah Thomas gibi isimlerin takımlarını sezon boyunca nasıl sırtladıklarını gözler önüne seriyor. Cohen'in harika bir pop kültürü analisti olduğunu kitap boyunca anlayabiliyorsunuz. Bir anı tarzında kaleme aldığı bu kitapta, yazarın gözünden NBA'in en iyi sezonu kabul edilen 1987-88 sezonunda yaşananları bir kez daha yaşayacaksınız. Sanat nedir, ne değildir, nasıl sanatçı olunur gibi başlıklara değinen ilham verici ve eğlenceli bir kitap yazmış Jerry Saltz. Yaratıcı beyinlere sahip olan kişilerin vizyonlarını genişletecek, onlara cesaret verecek bölümlerden oluşan kitap, aslında içinizde halihazırda var olan yeteneği keşfetmenize yardımcı oluyor.

Yıl Bitmeden Okumanız Gereken Kitaplar

Biyografiler, büyüleyici fotoğraf kitapları, unutulmaya yüz tutmuş kasetler, artık bulunamayan sneaker'lar… 2023'te yayımlanan en iyi ve en ilgi çekici kitaplar arasında herkese hitap eden bir tane bulmak mümkün.

Ralph Ellison: Photographer