280. yıl | Jaquet Droz - Galeri - Stil

Yazı Mehmet ÇELİK Pierre Jaquet-Droz, 1750'de Marianne Sandoz ile evlendi. 1751'de kızı Julie ve 1752'de oğlu Henry- Louis'nin doğumundan kısa bir süre sonra 1755'te eşini ve ardından kızını kaybetti. Çok üzülen büyük usta bir daha evlenmedi ve kendisini bütünüyle saat yapımına adadı. Daha ilk saat fabrikası bile kurulmamışken o üçüncü saat atölyesini açmış ve saatçilikte çok ileri bir noktaya varmıştı. İspanya'dan getirdiği altınların büyük bir bölümü Pierre Jaquet-Droz'nun 1759'da La Chauxde- Fonds'a döndükten sonra özel olarak saatler ve kaderindeki ünü gerçekleştirecek olan otomat yapımı üzerine yoğunlaşabilmesine imkân sağladı. Pierre Jaquet-Droz, yardımcılarıyla birlikte işe koyuldu. En önemli yardımcıları, oğlu Henry- Louis ile annesi öldüğü için evladı olarak gördüğü komşularının zeki ve yetenekli oğlu Jean-Frédéric Leschot'ydu. Dünyanın dört bir yanındaki uzmanların takdirini kazanan bu üç şaheser, Pierre Jaquet-Droz'nun itibarını ve iş başarısını pekiştirdi. Otomatlar, La Chaux-de-Fonds'dan Cenevre'ye ve sonra 1775'te, Kral XVI. Louis ve eşi Kraliçe Marie-Antoinette'e takdim edilmek üzere Paris'e götürüldü. Jaquet Droz'nun otomatları, İngiltere'den Osmanlı'ya, İspanya'dan Çin'e kadar dünyanın pek çok sarayına girdi. Droz, hareketli mekanizmayı saatlerde de kullanmaya başlamıştı. Kafesin içinde yer alan ve şarkı söyleyen kuş otomatını, şarkı söyleyen kuş mekanizmalı masa saatine dönüştürdü. (Jaquet Droz'nun bu meşhur kafesli saatlerinin örnekleri Topkapı Sarayı Saat Müzesi'nde de bulunuyor.) Pierre Jaquet-Droz 1774'te Londra'da oğlu Henry-Louis Droz'nun yönetiminde bir atölye açmaya karar verdi. Sürekli yolculuk yapma zorunluluğu olduğu için Pierre Jaquet-Droz, Londra atölyesinin bazı görev ve sorumluluklarını Jean- Frédéric Leschot'ya devretti. Leschot'nun sorumluluklarından biri, önemli bir ticaret şirketi olan James Cox'la olan ilişkileri denetlemekti. James Cox temsilcileri Jaquet Droz markasına Uzak Doğu pazarının kapılarını açtı ve uzun yıllar onu Çin'de, Hindistan'da ve Japonya'da temsil etti. 18. yüzyılda Çin imparatoru ve imparatorluk soyluları Pierre Jaquet-Droz tarafından yapılan şaheserleri biriktiriyordu. İmparator Hongli (1711-1799), Avrupai mekanik saatlere ve otomatlara duyduğu ilgi ile tanınmaktaydı. İmparator, bu saatleri ve otomatları Avrupa'dan ithal edebilmek ve çalıştırmak için onlarca kişinin çalıştığı özel bir kurum bile açtı. Çin'e ilk otomat ihraç eden firma Jaquet Droz'ydu. Bu nedenle markanın Çin'de bugün de büyük bir itibarı vardır. 1784'te Cenevre'deki ilk saat yapım firmasını açan da yine Jaquet Droz olmuştu. Pierre Jaquet-Droz hareketli robotlarıyla, modern bilgisayarın da atası sayılacak şekilde, o zamanlar yapılması hayal bile edilemeyecek otomatlar üretmiş bir isimdi. İsviçreli mucidin kurduğu marka, günümüzde onun mirasını ve hatıralarını taşımaya devam ediyor. Firma 2000'li yılların başında mali bir sıkıntıya girse de Swatch Grubu'nun satın almasının ardından yeniden eski görkemine kavuştu. Jaquet Droz'nun bu yolda yıllardır değiştirmediği bazı özellikleri var. Bu, toplamda sekiz maddede özetlenebilecek özelliklerin her biri markanın kimliğini oluşturuyor. Bir Jaquet Droz saatinde hemen göze çarpan temel özellikler şöyle sıralanabilir: Büyük saniye göstergesi, otomatlar, saat zanaatları, mine kadranlar, geleneksel kıvrımlı kasalar, mineraller, sıra dışı mekanizmalar ve limitli üretim. 8, bir Jaquet Droz saatinde yan dönmüş haliyle sonsuzluğu ifade eden bir rakamdır. Jaquet Droz, gerçek lüksün nadir olduğuna inanır ve saatlerini yalnızca 1, 8, 28 ve 88 adet üretir. Bu saatlerin ismi ise Latince bir ibareden gelir; 'sınırlı sayıda' anlamına gelen 'Numerus Clausus'. Jaquet-Droz Ailesi, 18. yüzyılda saatlerdeki lüks dekorasyon sanatların öncüleriydi. Kuşaktan kuşağa taşınan bu yetenekler, mineli, resimli, heykelli, oymalı kadranları ortaya çıkardı. Bugün markada hâlâ Ateliers d'Art adlı bir sanat atölyesi bulunuyor ve bu atölye, markanın en kıymetli bölümü olarak görülüyor. Jaquet Droz, bu sanatları uygulayan tek saat markası değilse de bütün saatlerine uygulayan tek marka olduğunu söylenebilir. Markanın kasaları ve saat camları da en az kadranları kadar kendisine özgü. Bu kıvrımlı ve nerede görseniz markaya ait olduğunu anlayacağınız kasalar, usta zanaatkârların elindeki aletlerle yapılıyor ve en az seksen işlemden geçiyor. Markanın safir kristal camları ise 18. yüzyılda üretilen cep saatlerinin şeklini taşıyor. Limitli saatler üretmek, onları nadir kılacak özelliklerle donatmayı gerektirir. Jaquet Droz markası da kuruluşundan kısa bir süre sonra otomatların yanında; dakika tekrarlayıcı, zıplayan saniye, daimi takvim gibi özelliklere sahip komplike saatleriyle tanınır hale gelmişti. Marka, bugün de komplikasyonları geliştirmeye devam ediyor. Ancak yine kendi üslubuyla: Birçok lüks saat markası, komplike saat üretiyor; ama yalnızca Jaquet Droz markası, hepsi el yapımı olan saatlerinde mekanizmaya gizli bir işaret olarak bir yonca yaprağı deseni oyuyor. Doğada, bir kaya, bir kristal olarak yer alan mineraller, birçok sanatçı gibi sanatlarını saatler üzerinde uygulayan zanaatkârları da heyecanlandırıyor. Haliyle saat sanatlarına en çok önem veren markalardan Jaquet Droz da baştan bu yana mineralleri kullananlar arasında. Bu işlem de diğer el sanatları kadar meşakkatli: Sert kayalar ve kristaller kesiliyor; bir taş olarak bütün doğal güzelliğini yansıtmak üzere kadranlarda kullanılıyor. Bu sene 280. yılını kutlayan ve 280. yılı için özel bir saat üreten (Jaquet Droz Grande Seconde Tribute) Jaquet Droz, yoluna 18. yüzyılın emek ve zekâyı yücelten tasarım anlayışı ile işinin ehli zanaatkârlarla üretilen ve her biri sanat eseri olan saatlerle devam ediyor.