Psikolojik savaş

Yazı: Adil UÇAR

Değer yatırımının babası, Warren Buffet'ın patronu ve idolü olan Benjamin Graham kitabı The Intelligent Investor'da şöyle yazıyor: "En akıllı yatırım ciddi yapılandır (Investment is most intelligent when it is most businesslike)." Yatırımcı, ekonomist ve profesör olan Graham'ın 1930 ve 40'lı yıllarda geliştirdiği yatırım stratejileri değer yatırım kavramının temelleri oldu. Elbette zaman ve değişen piyasa koşulları teknik stratejilerin revize edilmesine neden olsa da Graham'ın felsefesi hep aynı kaldı: Borsada yatırım ciddi iştir. Hisse almak şirkete ortak olmaktır. Piyasa değeri aşırı düşen hisselere yatırım yapılabilir. Uzun vadeli yatırım kazandırır...

Tabii "Bunlar boş laf, kripto paralar şahane..." diyenler çıkabilir. Gerçi geçen ay yaşanan korkunç düşüş ve anlamsız dalgalanma kripto para yatırımcılarının göz yaşı dökmesine sebep oldu ama Graham'ın temel felsefesini kriptolar için de uygulayabiliriz, hisse senetleri için de: yatırım ciddi iştir. Sadece fiyat hareketlerine bakarak ve anlık al-sat yaparak yatırım yapmak herkesin harcı değil. Bu işi profesyonel olarak yapan flow-trader'lar var. Ancak onlar bile pozisyonlarının her an terse düşebileceğini, büyük zarar yazabileceklerini biliyor ve zaten aşırı stresten genç yaşta kalp hastalığına sahip olarak tıp tarihindeki yerlerini alıyorlar. Regüle olmayan ve paranın 'puf' diye uçabileceği bir piyasa işlem yaparak, temel dinamikleri oluşmamış 'geyik' para birimlerine yatırım yaparak zengin olma hayalinin yatırımla alakası yok. Ancak bu düşüncem "Kripto paralar işe yaramaz, kesin kaybedersiniz, paranız çalınır..." demek de değil. Bilinçsizce, akıma kapılarak yapılan yatırımların yarattığı tehlikenin görmezden gelinmesi beni rahatsız ediyor.

"Bitcoin alınır mı?" sorusu yerine madem bu işe vakit ayıracaksınız o zaman yeni ICO'ları (Initial Coin Offering) inceleyin derim ben. Yeni bir kitle fonlama yöntemi olan ICO'lar fikri olan ve bunu kitle fonlamasıyla finanse etmek isteyen start-up'ların geliştirdiği bir halka arz yöntemi. Fikrini 'white paper'larla tanıtan start-up'lar belirli tarihlerde ICO yapıyor ve token ya da coin satıyor. Zaten şu anda 1.400'ün üzerinde kripto para olmasının sebebi de bu ICO'lar. Hele ki bir de pre- ICO var ki tadından yenmez. ICO yapmaya parası yetmeyen sefil (!) girişimciler ICO yapabilmek için önden token ya da coin satıyor. Pre-ICO'da satılan token/coinler çok ucuza alınabiliyor. ICO sonrası alınan token/coin borsalarda Bitcoin ya da Etherium'a çevrilebiliyor. Ya da ICO yapan şirketin sağladığı hizmetler karşılığında kullanılabiliyor. Elbette ICO'lara katılmak her babayiğidin harcı değil. Özellikle teknoloji üzerine hiç anlamadığınız fikirlerle karşılaşabilir, pre-ICO'larda dolandırılabilir ya da kripto paraların bu aralar yaşadığı anlamsız dalgalanmaların kurbanı olabilirsiniz. Ancak araştırma yaparak, anlayarak en azından neye yatırım yaptığınızı ve ne zaman getiri alabileceğinize dair bir fikir sahibi olursunuz. Etherium'un da ilk kez piyasaya ICO yoluyla çıktığını ve ICO patlamasını başlattığını unutmamak gerekiyor.

Graham'ın yatırımlarında uyguladığı altı temel kuralı benimsemek hem şu tehlikeli günlerde hisse senedi pozisyonundaysanız size yardımcı olacak hem de kripto dünyasına balıklama dalmak istemiyorsanız çıkarımlar rehber olabilecek.

Başkasının almak istemediğini alın, hem de ucuza! : Şirketin temel değerlerinde bozulma yoksa uygulanabilir. Kripto paralarda genel düşüş dalgalarında sağlam projelere dayanan coinler için geçerli olabilir.

Portföy çeşitlendirmesi yapın: Hem hisse hem de kripto para yatırımlarında uygulanması gereken temel ilke. Riski dağıtmanın anahtarı çeşitlilikte yatar.

Temel göstergeler, gerisi yalan: Hisseler için bilanço ve makroekonomik gelişmeler, kripto paralar içinse coin/token'ın dayandığı fikrin uygulanmasındaki gelişmeler yatırımın devamı için kilit bilgi içeriyor.

Bilançoları tarayın: Tek bir hisse ya da kripto para cinsine takılı kalmayın. Piyasadaki diğer alternatifleri de göz önünde bulundurun.

Uzun Dönem Düşünün: Her iki yatırımdan da tam verim alabilmek için uzun dönem yatırımı düşünün.

Psikolojiyi hesaba katın: Yatırımınıza aşık olmayın, piyasadaki büyük hareketlerin cazibesine kapılmayın, stresin yaratacağı paranoyak duygulara yenilmeyin. Rasyonel alış-satış nokta ve fiyatlarını önceden belirleyin ve kurallara uyun.