Ekonomi: Küresel karmaşa

Yazı Adil UÇAR
adil.ucar@forbes.com.tr

Piyasa ve politik gelişmeler açısından bakıldığında son yıllardaki en 'acayip' dönemi yaşadığımız kesin. Bütün dünya kaynayan kazan misali fokurduyor, dumanlar çıkartıyor. 2008'de ABD'de yaşanan kredi krizinin hem piyasalarda hem de politikalarda yarattığı tahribatın acısı küresel ekonomik düzenden yeni yeni çıkmaya başladı. Bizim de dahil olduğumuz gelişen piyasalar zaten 2013'ten beri (ilk kez Fed'in faiz artırımı yapacağı dillendirildiğinde) bir iyi bir kötü gidiyor. Büyük kurumsal yatırımcıların ve çılgın serbest fonların hiç gözünün yaşına bakmadığı gelişen piyasalar hem kendi dinamiklerinin getirdiği hem de ekstradan ortaya çıkan bu hızlı hareketlere elinden geldiği kadar direnmeye çalışıyor. Ancak artık işin içine, gelişmiş piyasalardaki karmaşa da katılmış durumda. Amerika Birleşik Devletleri'nde Trump'ın başkanlık koltuğuna oturmasıyla başlayan bu süreçte ticaret savaşlarından restleşmelere, yaptırımlardan uluslararası anlaşmalardan çekilmelere kadar onlarca gelişme yaşandı, yaşanıyor. Avrupa Birliği ise kendi içindeki anlaşmazlıkların yeniden gün yüzüne çıkmaya başladığı bir iklime doğru kayıyor. Brexit'in nasıl gerçekleşeceğinin hâlâ kesinleşmemesi bir yana, yeni bir referandum dahi dillendiriliyor. Birleşik Krallık'a rest çeken AB ülkeleri ise tutumlarında oldukça kararlı görünüyor görünmesine ancak içerde İtalya büyük sorun yaratıyor. AB kurallarını hiçe sayarak ulusal bütçesinde yatırımlarını artıran İtalyan hükümeti bütün uyarılara rağmen geri adım atmadı ve şimdi AB'nin kriterlerine uymadığı için yaptırımlarla karşı karşıya kalacak.

Bitti mi? Tabii ki hayır... Seçimlerde sürekli kan kaybeden Almanya Şansölyesi Merkel'in siyaseti bırakacağını açıklaması bir kenara, aynı zamanda Almanya'daki büyüme oranlarının yavaşlaması 'Avrupa'nın Dinamosu' olarak adlandırılan ekonominin geleceği hakkında soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Üstelik masada sadece Almanya değil, bütün AB ülkeleri var.

Ülkeler bir yana, piyasalarda uzun zamandır ABD borsa endekslerinde 'boğa' döneminin bitmek üzere olduğu, artık 'ayı' döneminin başlayacağı iddiası dillendiriliyor. Trump'ın da bol bol kullandığı Dow Jones endeks rekorları artık yerini daha sakin bir bekleyişe bırakmış durumda. Üstüne bir de teknoloji hisselerinin işlem gördüğü Nasdaq borsasındaki gerilemeler tuz biber olmuş durumda. Çok değil birkaç ay önce piyasa değerinde 1 trilyon barajını aşan teknoloji şirketleri bu barajın altına birer birer düşmeye başladı. Facebook, Amazon, Apple, Netflix ve Google'dan oluşan FAANG kulübü ise kan kaybetmeye devam ediyor. Bu gelişmeler "Yine bir teknoloji balonunun patlaması ile karşı karşıya mıyız?" sorusunun tartışılmasına neden oluyor.

Bitti mi? Elbette ki hayır... Bilinen yatırım araçlarının yanında son dönemde büyük bir hızla yıldızı parlayan Bitcoin ve altcoinlerde de korkunç bir yıl geride kalıyor. Bitcoin son bir yılda yüzde 77'nin üzerinde değer kaybına uğradı. Sadece eylül-kasım sonu arasındaki değer kaybı yüzde 35 civarında. Altcoinlerde de durum çok iç açıcı değil. Piyasa değerinin hangi nedenlerle belirlendiği bilinmeyen, görünen tek geçerli sebep olarak 'talep' diyebileceğimiz bu dünyaya alternatif yatırım amacıyla giriş yapanların büyük bir kısmı kayıplarla karşı karşıya.

Görüleceği gibi, küresel ekonomi ve piyasaların oldukça karmaşık olduğu, dengelerin günden güne değişebildiği ve yüksek fiyat hareketleri nedeniyle öngörülebilir geleceğin oldukça kısaldığı bir ortamda yatırımcı olarak ne yapacağız sorusunun cevabı sakin kalıp bilinen, güvenilir ve muhafazakâr yatırım araçlarında beklemek olmalı. Elbette yeni dengeler kurulacak ve piyasalar öngörülebilir hareketlere geri dönecek. Bu arada yüksek dalgalanmalardan para kazanmak olası ancak bütün gün ekranın başında oturmuyorsanız bu hareketlerden yararlanmak o kadar da kolay değil. Unutmayın, ekran başındakiler bile büyük kayıplara uğrayabiliyor.