Yeşiller içinde bir kent: Zagreb

Yazı Türkan Doğan

Zagreb, yemyeşil parkları, yürüyerek her köşesine ulaşabileceğiniz güzel sokakları ve ulaşım konusundaki kolaylıklarıyla turist olmanın rahatlığını yaşayabileceğiniz bir kent.

Hırvatistan'ın siyasi hayatındaki değişimler, Zagreb'in kültürel hayatını ve mimarisini de şekillendirmiş. 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun toprakları arasına girmesi ve 19. yüzyıla kadar da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olması, ülkeyi biçimlendirmiş. Son yüzyılın çekişmeli günlerinden Tito'nun önderliğindeki Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti günlerine ve 1991 yılındaki bağımsızlığa kadar pek çok etmen, halkın hayatını şekillendirmiş.

Zagreb, son yıllarda eskisine oranla çok daha popüler ve kalabalık. Artık bir Avrupa Birliği ülkesi olan Hırvatistan'da Dalmaçya kıyısındaki kentlerden sonra başkent Zagreb de popüler bir turist destinasyonu haline geldi. Geçtiğimiz yıl açılan yeni hava alanından artan turistik faaliyetlere kadar pek çok etmen, kentteki dönüşümü hızlandırmışa benziyor.

Sava Nehri kıyısındaki bu güzel Slav kenti, tipik bir Avrupa kenti düzenliliği taşısa da aslında derinlerinde başka bir dünyanın tezahürüne de sahip. Zagreb, bir zamanlar ihtişamlı bir imparatorluk kentiydi. Avusturya- Macaristan İmparatorluğu'nun görkemi kentin mimarisinde hâlâ yaşıyor. Ancak bu güzel Slav kentinin ihtişamının gölgesindeki Doğu Avrupa ruhunu kim inkâr edebilir ki?

Zagreb, ağırbaşlı ve bazen de kasvetli bir başkent. Hırvatistan'ın enerjik kenti Dubrovnik gibi sizi hemen içine çekmiyor. Sizi kendi ritmine uydururken büyüklüğüyle de içinde eritmiyor. Zagreb kalabalığıyla sizi yormak şöyle dursun aksine yavaşlatıyor. Kent, 800 bin kişilik nüfusuyla sükûnet içinde.

Bu dümdüz kentin her bir köşesini yürüyerek aşabileceğiniz gibi kentin en yaygın toplu ulaşım aracı olan tramvayla da hemen her noktaya ulaşabiliyorsunuz. Kentin üst ve alt tarafının birbirine bağlanması 1888 yılında kurulan füniküler sistem ile sağlanmış.

Zagreb'in tüm kültürel hazineleri Eski Kent merkezinde. Sayısız müze, galeri ve onlarca kafe ile restoran… Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun ihtişamını yansıtan bölge, görkemli mimarisiyle size bir açık hava müzesinde yürüdüğünüzü hissettiriyor. Bölge Rönesans Dönemi'nde, Osmanlı akınlarından korunmak için inşa edilen kent duvarlarıyla da ünlü. Gornji Grad (Üst) ve Donji Grad (Alt) olmak üzere iki kısımdan oluşan Zagreb'de, pek çok önemli yapı üst kısımda yer alıyor. Eski Kent'i de içerisine alan Gornji Grad, iki tepenin üzerinde konumlanmış. Bölgenin doğusu Kaptol, batısı ise Gradec isimleriyle ayrılmış. Zagreb'e dair mutlaka görülecek yapıların çoğu bu bölgede. Kaptol'deki Aziz Stephan Katedrali (Kutsal Bakire Meryem'in Göğe Yükselme Katedrali), bunlardan biri. Bu görkemli yapının inşa tarihi 1094 yılına kadar uzanıyor. Neo Gotik katedral, 108m'lik iki kulesiyle oldukça zarif. Çatısındaki renkli kiremitlerle ünlü, Gradec Bölgesi'ndeki Aziz Mark Kilisesi'nin yapım tarihi ise 1256. Bin yıl boyunca savaşlar, yıkımlar, depremler ve yangınlar gören bu güzel kilise, Romanesk pencereleri ve Gotik tarzdaki kapısıyla göz alıcı.

Zagreb'in alt bölgesi, birbirinden güzel yedi parkı ve bahçesiyle de göz doldurucu. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 18. yüzyılın ortalarındaki reform döneminde inşa edilen bu güzel yapılar ve bahçeler, kent için başlayan modernleşme yüzyılının ikonik eserleri arasında. Bu dönemde yapılan saraylar, villalar ve parklar, ilk büyük kent planlama hareketinin bir parçasıymış. Kentin doğusundaki Zrinjevac ile başlayan bu park kompleksi, 'U' şeklinde yani bir at nalı formunda olduğu için 'Yeşil Nal' ismini almış. Tren garından kent meydanına kadar uzanan; mimar Milan Lenuci'nin imzasını taşıyan bu muhteşem şehir planı, başka jenerasyonlardan isimler eşliğinde farklı stil ve pratiklerle inşa edilmiş. Yıl boyunca pek çok etkinliğe ev sahipliği yapan Yeşil Nal, 1891 yılından beri kentin çekim merkezi. Lenuci, bu muhteşem şehir planını yaratırken modern Zagreb'i yaratmayı düşünmemiş ancak kentin tüm önemli kurumları çok güzel bir şekilde bir araya gelmiş. Zagreb'in tüm kamu binaları, kültür enstitüleri ve lüks otelleri bu 'U' planının içinde konumlandırılmış.

Kentin kalbi konumundaki Jelacic Meydanı ise her daim kalabalık ve ışıltılı. Bir öğlen vakti bu meydanda gezerken siz de Lotrscak Kulesi'nden atılan topun sesiyle sarsılabilirsiniz.

Geçmişte top atışı, kiliselerin saatlerini ayarlaması için atılırken bu ritüel zamanla bir şehir seramonisine dönüşmüş. Kuleye tırmanıp yemyeşil Zagreb manzarasını izleyebilirsiniz. İndiğinizde ise kule çıkışındaki dünyanın en kısa tramvay yolculuğu olan; bir dakika bile sürmeyen tramvaya atlayıp İlica Caddesi'ne doğru uzanabilirsiniz. Ya da kafe ve butikleriyle ünlü Tkalciceva Caddesi'ni keşfedebilirsiniz.

Zagreb'in keşfedilmeye değer bir diğer bölgesi ise her sabah saat 07:00'de kurulan köylü pazarı Dolac. Lokal satıcıların kendi yetiştirdiği sebze ve meyveleri ve gıda maddelerini satın alabileceğiniz pazar, sokak lezzetleriyle de ünlü. Pazar, git gide artan ünüyle birlikte zamanla gıda dışında, tekstil ürünü ve antika satışlarıyla da öne çıkmış, 1930 yılından beri kurulan Dolac, kentin alt ve üst tarafını birbirine bağlıyor.

Daima sakin ve kalabalıklardan uzakta olan Zagreb'in yazı kadar kışı da güzel. Bu güzel kentte hem Orta Avrupa'nın hem Balkanlar'ın hem de Akdeniz kültürünün izlerini bulabilirsiniz.

GÖRMEDEN DÖNME

• ÇAĞDAŞ SANAT MÜZESI
Zagreb'in ve Hırvatistan'ın en büyük sanat kompleksi konumundaki Çağdaş Sanat Müzesi, resimden heykele, fotoğraftan videoya uzanan geniş bir seçkiye sahip. 17 bin m2'lik alanda süreli ya da kalıcı sergilerle Zagreb'in kültürel hayatını şekillendiren müze, Hırvatistan'dan ve uluslararası alandan pek çok sanatçının eserine ev sahipliği yapıyor. Tiyatro, film ve konser etkinlikleri de düzenleyen müze, Çarşamba günleri ücretsiz. www.msu.hr

• KIRIK KALPLER MÜZESI
Biten aşkların ardından geriye kalanları bir araya getiren Kırık Kalpler Müzesi, Zagreb'in en sıra dışı mekânlarından biri. Gradec'deki müze, Olinka Vistica ve Drazen Grubisic çiftinin ilişki sırasında alınan ve ayrıldığında ne yapılacağı bilinemeyen objelerle oluşturduğu gezici sergi fikriyle oluşturulmuş. 100 kadar obje, 21 ülkeden oluşan turdan sonra 2010 yılında bu müzede sergilenmeye başlamış. Müze, dünyanın dört bir tarafındaki kişilerden ayrılıklarının ardından kalan objeleri açıklamalı bir mektupla kabul ediyor. Plaktan baltaya uzanan kırık kalplere dair objeleri bir araya getiren müzenin ikinci şubesi ise Hollywood'da açılmış. www.brokenships.com

• MIROGOJ
Avrupa'nın mimari açıdan en güzel mezarlığı olarak dillendirilen Mirogoj, kent merkezine 10 dakikalık mesafede bulunuyor. Mezarlık, 1876 yılında mimar Herman Bolle tarafından tasarlanmış. Mimarisiyle hayranlık uyandırıcı olan Mirogoj, yeşiller içindeki yolları ve her biri bir anıt gibi olan bakımlı mezarlarıyla oldukça etkileyici.

ZAGREB'İN YANI BAŞINDAKİ DOĞA HARİKASI

PLITVICE GÖLLERİ MİLLİ PARKI
Hırvatistan'ın Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde olan doğa harikası Plitvice Gölleri Milli Parkı (Plitvicka Jezera), otomobille Zagreb'e 1,5 saat uzaklığında. Göllerden ve gölleri birbirine bağlayan şelalelerden oluşan bu olağanüstü milli park, turkuaz gölleri çevreleyen sık ormanlarıyla oldukça büyüleyici. 16 adet birbirinden farklı seviyedeki gölden oluşan milli park, hemen her mevsim yağışlı. Parkı gezmek için numaralarla birbirinden ayrılan 2,3 saatlik farklı parkurları takip edebilirsiniz. Hırvatistan doğasının ne kadar iyi koruduğuna tanıklık edebileceğiniz Plitvice'nin konaklama imkânı da mevcut. www.np-plitvicka-jezera.hr

NE, NEREDE YENİR?

Bulunduğu coğrafya ve tarihi nedeniyle Hırvatistan mutfağı pek çok kültürden etkilenmiş. Güveç ve et yemeklerinde Macar etkisi; baharat, yufka, dolma-sarma, şiş ve böreklerde Türk etkisi; tatlılarda Viyana ve pizza ile makarnalarda da İtalyan etkisi kolayca hissedilebiliyor. Ülkenin geleneksel yemeği ise yufka ve peynirden yapılan 'Strukli' isimli yemek. Strukli dışındaki bir diğer popüler yemek ise 'Burek'. Yani bildiğimiz börek. Hırvatistan aynı zamanda büyük bir zeytin üreticisi, bu nedenle zeytin de peynir, patates ve lahana gibi Hırvat mutfağının demirbaşları arasında. Hırvatlar genellikle kahvaltı ve akşam yemeğine pek önem vermiyor. Ancak öğlen yemekleri, çorba ile başlayıp tatlıyla sonlanan; ara sıcaklarla renklenen gerçek bir seramoni. Yemeklerin yanında en çok tüketilen içecek ise bira. Hırvatistan ayrıca kaliteli şaraplarıyla da öne çıkıyor.

Trilogija: Her gün değişen menüsüyle ünlü olan mekânın, çorbaları, ızgara sardalyası, mangolu risottosu ve ıspanaklı karidesi meşhur. Mekânın yemekleri, ünlü pazar Dolac'tan her gün alınan taze sebzelerle yapılıyor. Kamenita 5, Zagreb, +385 1 4851394

5/4 Peta Cetvrtina: Zagreb mutfağının modern yüzü olan mekân, ünlü şef Dono Galvagno'nun deneysel mutfağı. Beklenmedik tatları bir araya getiren 5/4'te beş, yedi ya da dokuz course'luk mönüleri seçebiliyorsunuz. 1 Dukljaninova, Zagreb, +385 4828999

Baltazar: Geleneksel Zagreb yemekleri sunan restoran, yemekleri kadar atmosferiyle de dikkat çekici. Baltazar, özellikle biftekleri, taze sebzeleri, siyah risottosu ve yemeklere göre eşleştirilen özel şaraplarıyla ünlü. Nova Ves 4, Zagreb, +385 4666999