Küçük bir adım

Yazı Celine Yap

James Ragan, NASA'da astronotların uzay görevlerinde kullandıkları her şeyi test ve temin etme görevinde neredeyse 40 yıl geçirmiş. Öyle ki, 1963- 1999 yılları arasında üretilen uzay mekiklerinin güvertelerinde Ragan'ın onayından geçmeyen tek bir ekipman bile bulmak mümkün değil. En çokönem verdiği konu ise kamera sistemleriymiş. Mesela Neil Armstrong'un ikonik aya ilk adım atış fotoğrafından Buzz Aldrin'in Ay yüzeyinde ayakta durduğu karelerden herhangi birine, tüm aya iniş fotoğrafları, astronotların mekik dışında yaptıkları eylemleri kaydetmek için özel olarak modifiye edilmiş bir Hasselblad ile çekilmiş.

Astronotların mekik dışında kullanacakları her şeyin, sıcaklığın +/- 180 °C arasında değişebildiği Ay yüzeyinin çetin koşullarına dayanabilecek şekilde, özel olarak tasarlanması gerekiyormuş. Bu noktada, astronotların uzay yürüyüşlerinde taktıkları Omega Speedmaster'ların neredeyse tam da bu kullanım için uygun olması hayli ironik, değil mi? Neden mi böyle dedim?

Gerçek şu ki, Omega ve bu devlet projesine katılan diğer saat üreticileri, kendilerinden talep edilen saatlerin uzaya çıkacağı konusunda bilgilendirilmemişler. Bunun nedeni, NASA'nın uzay şartları için özel olarak tasarlanacak bir saat istediği takdirde, bu model için çok daha yüksek bir meblağ talep edileceğini düşünmesiymiş.

BİZE BİR SAAT LAZIM
"Oraya ilk gittiğimde" diyor Ragan, NASA'nın uçuş mürettebatı ofisini kast ederek, "Deke Slayton bana, 'Bize bir saat lazım' dedi. Ona panel ekranlarında ne sorun olduğunu sordum. 'Yok, biz ondan hoşlanmadık. Kola takılabilecek bir saat istiyoruz' dedi." Bunun üzerine, Ragan artık mürettebatın her birinin bu aksesuara sahip olduğundan emin olmak zorundaymış. Bu olay Apollo'nun Ay'a inişine hazırlık olarak yapılan Gemini projelerinin başladığı sırada yaşanmış.

Ragan işe astronotlara bir saatten ne beklediklerini sorarak başlamış. Zamanı ölçebilmek istenilen en önemli işlevmiş; o nedenle de kullanılacak saatin kronograf özelliğine sahip olması gerekiyormuş. Bu, özellikle astronotların mekik dışına çıktığı zamanlar için önemliymiş çünkü uzay giysilerinin içerisinde zaman göstergesi olsa da, her teknolojik cihazda karşılaşabileceğiniz gibi, bu göstergeler her zaman çalışmayabiliyormuş. İşin komik yanı, Apollo 11 Ay'a ulaştığında Armstrong Omega Speedmaster'ını Ay kapsülünde bırakmayı seçmiş çünkü içindeki süreölçer arızalanmış.

Ragan bu olayı şöyle anlatıyor: "Ay'da bir saatle ne yapacakları üzerine pek de düşünmediler ama saatin muhakkak mekik dışı görevde yanlarında olmasını istediler. Bu nedenle, prototip olarak isteyeceğimiz saatlere sıcaklığın +/- 180 °C arasında değiştiği koşullara uygunluk gibi saatler için ulaşılması oldukça zor bir gereksinim getirdik. O zaman, 'Bu saati asla bulamayacağım' diye düşünmüştüm."

Ama Ragan tam da yapması gerekeni yapmış. Tipik bir ABD hükümeti geleneği olarak, NASA'nın aklındaki saati tanımlayan bir istek-gereksinim listesini 15 saat üreticisine göndermiş. Bu firmalardan yalnızca dördü bir önerge ile geri dönüş yapabilmiş: Hamilton, Longines-Wittnauer, Rolex ve Omega. Ve bu dörtlüden Hamilton'ın önergesi kapıdan bile geçememiş.

TESTLER BAŞLASIN
Ragan'ın listesi açıkça kola takılabilen bir kronograf istendiğini yazıyormuş ama Hamilton'ın prototipi büyük bir köstekli saatmiş. Sonuç olarak direkt diskalifiye edilmiş. Böylece, ortada üç yarışmacı kalmış ve prototip saatleri on farklı ortamda test edilmek üzere bir yolculuğa çıkmış. Sonuçlar tam olarak Ragan'ın beklediği gibi olmamış ama yine de iyiymiş.

"O zamanlar Omega hakkında çok şey bilmiyordum ve Rolex'in bu yarışı kazanacağını düşünüyordum. Rolex daha ilk testte başarısız oldu. Bu, termal vakum testiydi. Yani bir saate yapabileceğiniz en zorlayıcı şey. Diğer aday da testi geçemedi. Elimde sadece bir saat kalmıştı. Tam da, 'Eğer Omega da bu testi geçemezse…' diye düşünüyordum ki, Omega testi başarıyla tamamladı!" diyor ve gülüyor Ragan.

Termal vakum testi, tüm bu testler arasında belki de en önemlisiymiş. Şoka dayanıklılık testi gibi testler aslında bu durum için çok da gerekli değilmiş. Bunun nedeni, sert bir yüzeye sabitlenen bir saat çok daha fazla titreşime maruz kalsa da söz konusu saatlerin kola takılacak olması. Vücut bu durumda bir amortisör gibi davranacağı için titreşimi azaltır. Yine de Omega tüm testleri 24 saatte -/+ 6 saniye sapma değeriyle çalışmaya devam ederek başarıyla geçmiş. Bu, o günlerde elde edilebilen en iyi rakam.

Test edilen üç model arasında farklı bir mekanizma kullanan tek saatin Speedmaster olduğuna da değinmeli: Lemania temelli bir Calibre 321. Longines ve Rolex'in modelleri ise gücünü Valjoux 72 mekanizmadan alıyormuş.

En baştan itibaren Ragan her saat üreticisinden üçer set saat temin etmelerini istemiş. Bir seti gelecek görevlerine uçacak astronotlara vermiş; bir seti testlere tabi tutmuş; bir seti de saatlerin kırılma ya da çalınma ihtimaline karşı yedek olarak bir kenarda muhafaza etmiş. "Astronotlardan saatleri değerlendirmelerini ve en çok hangisini beğendiklerini söylemelerini istedim. Onlara hangi saatin tüm testleri geçtiğini söylemedim. Omega'yı diğer tüm seçeneklerden daha fazla sevmişlerdi" diyor ve ekliyor, "Bu harikaydı çünkü onların yanında gönderebileceğim tek seçenek buydu."

Ve olaylar böylece gelişmiş. Peki, sizce Mercury Projesi'ne katılan astronotlar Wally Schirra ve Gordon Cooper'ın halihazırda Omega Speedmaster ile uzay yolculuğu yapmış olmalarının, kesinleşen bu kararla bir ilgisi var mıydı? Kimse kesin bir şey söyleyemiyor ama Ragan'ın ekleyecek bir sözü var: "Omega'ların muhtemelen bu işi başaracağını biliyorduk çünkü en az iki astronot, kimisi üç de diyor ama ben sadece ikisini onaylayabiliyorum; kendileri gidip bu saati satın almışlardı. Deke Slayton bu astronotlardan biriydi ama kimse bunu bilmiyor. Diğerinin (Wally Schirra) kendi satın aldığı da doğru. Ama Gordon Cooper'ın hiçbir zaman bizzat gidip bu saatten satın aldığına inanmıyorum. Bence o kesin Deke'inkini ödünç almıştır. Onun uzaya gidip gitmeyeceği bile belli değildi, başka türlü o zamanlar neden gidip bu saatten alsın ki?"

Ragan'ın testleri 1965'te sonuçlanmış ve o zamandan bu yana NASA astronotlarının her biri bir adet Omega Speedmaster ile zimmetlenmekte. Nihayetinde, küçük modifikasyonlarla (lir çerçeve kulaklarına, kurma kolunu ve kronograf düğmelerini koruyan asimetrik bir kasaya ve yeni bir mekanizmaya kavuştu) bu ikonik saat de insanoğlunun gerçekleştirdiği en güzel anlardan birine, üretim amacını yerine getirerek katkıda bulundu: Zamanı göstererek. Tutarlı, güvenilir, üstelik her bir saat için -zamanında- 85 USD fiyat etiketiyle oldukça ekonomik bir şekilde.

BİLİNMESİ GEREKEN 6 SPEEDMASTER

İlk Omega Speedmaster
Referans kodu: 3551.50.00
1957'de üretilen bu model harici takimetreli ilk saattir ve geniş ok göstergeleri ile ünlüdür.

Günümüzde Omega Moon Watch
Referans kodu: 311.30.42.30.01.005
1965'te son hali verilen bu model gücünü Calibre 861'den alıyor ve serideki en rahat bulunabilen Moon Watch.

Ay'daki İlk Omega
Referans kodu: CK 2998
Astronot Walter Schirra onu 1962'de Mercury Programı'nın Sigma 7 görevinde taktı. Bu, Omega NASA ile resmi ortaklık kurmadan üç yıl önceydi.

NASA'nın onayladığı ilk Speedmaster
Referans kodu: ST105.003
1963'te yapılan bu model Ragan'ın ekibi tarafından test edildi ve astronotların mekik dışında yaptığı eylemler (EVA) için uygunluğu NASA tarafından tasdik edildi.

Dördüncü nesil Speedmaster
Referans kodu: ST105.012
NASA'dan alınan geri dönüş sonrasında Omega lir çerçeve kulaklarına ve düğmeleri koruyan asimetrik kasaya sahip bu modeli geliştirdi.

Yeni mekanizmalı Speedmaster
Referans kodu: ST145.022
Omega, 1969'da Speedmaster'ın mekanizmasını Calibre 321'den (kolonlu çark koordinatörlü) Calibre 861'e (kolonlu çark koordinatörsüz) güncelledi. Tam da Apollo 11 Ay'a iniş yapmadan önce.