Facebook ve sosyal medyada kelebek etkisi

Facebook, Cambridge Analytica skandalıyla ilgili rakamları sonunda paylaştı. Facebook üzerinden Cambridge Analytica uygulamasını Türkiye'den indiren kişi sayısı 223 olduğu, toplamda ise 234 bin kişinin doğrudan etkilendiği açıklandı. Facebook, uygulamadan toplam 87 milyon kişinin verilerini paylaşmış olabileceğini belirtiyor. Olayı bir kez daha hatırlamakta fayda var. Cambridge Analytica şirketinin masum gibi görünen kullanıcılara 1 veya 2 dolar kazandıran anketi, kullanıcıların verilerine sızmak için kullanıldı. Üstelik bundan sadece anketi indirenler değil, onların arkadaşları da etkilendi.

Ve biri sonunda odaya girdi, ışıkları yaktı ve belki de beklenen son, kelebek etkisiyle geldi. Facebook'un açıklamasına göre Türkiye'de Cambridge Analytica uygulamasından etkilenen kişi sayısı yaklaşık 235 bin. Uygulamayı indiren kişi sayısı ise 223 kişi. Kabaca hesap yapacak olursak, yaklaşık bin katı insan etkilenmiş.

KAOS TEORİSİ BAKIŞI

Kelebek etkisi, bilim-teknoloji. com internet sitesinde, küçük bir durumun beklenmeyen ya da hesaplanmayan, önceden bilinmeyen, ön görülmeyen ve kaos boyutlarına ulaşabilen hatta etkinin sürekli artması durumuna verilen ad, şeklinde tanımlanıyor. Bu kavrama 'kelebek etkisi' denilmesinin sebebi ise tamamen Edward Norton Lorenz tarafından ortaya atılan 'kaos teorisi'nin bir çıkarımı. Edward Norton Lorenz, kaos teorisinde şu ifadeyi kullanıyor: "Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de fırtına kopmasına neden olabilir." Yani kötülüklerin kutusu açıldı. Artık kimse de kapatamaz.

Şimdi rakamlara tekrar dönelim ve kelebek etkisi dediğimiz şeyin sonuçlarına yakından bakalım. Yapılan incelemede Cambridge Analytica uygulaması aracılığıyla uygunsuz şekilde verileri paylaşılan, dünyada en çok kullanıcının etkilendiği ilk 10 ülke listesinde ilk 5 sırada 70 milyon kişi ile ABD, 1.1 milyon kişi ile Filipinler, 1 milyon kişi ile Endonezya yer alıyor. Face-book tarafından açıklanan en çok etkilenen ilk 10 ülke listesinde Türkiye yer almıyor. Türkiye'den uygulamayı indiren kişi sayısı 223 olmasına rağmen etkisi oldukça büyük. Bu 223 kişi üzerinden toplam 234 bin 584 kişinin verilerinin uygunsuz şekilde Cambridge Analytica ile paylaşıldığı düşünülüyor. Facebook'un Türkiye'deki toplam aylık aktif kullanıcı sayısı ise 44 milyon.

TEK GÜNAHKARI BULDUK!

Üstelik bu bilinen sadece Cambridge Analytica uygulamasının kötü niyetli davranışı. Peki başka kurum ya da uygulamalar olabilir mi? Mantıklı düşününce "neden olmasın" diyebilirsiniz. Facebook'un reklam verene ve geliştiricilere sunduğu olanaklar dijital reklam sektörünün ve geliştiricilerin bilgisi dahilinde olmasına rağmen, gelir kapısı olanların ses çıkarmadığı bir durumdu. Kimse kullanıcı verilerinin masumiyetine inanmak istemedi. Sadece bununla da kalmıyor. İnternet trafiğinin doğrudan paraya dönüştürüldüğü çağda masumları saymak daha kolay.

TOPLAM 87 MİLYON İNSAN

Facebook, toplamda 70 milyonu ABD'de olmak üzere 87 milyon kadar insanın Facebook bilgilerinin Cambridge Analytica ile uygunsuz bir şekilde paylaşılmış olabileceğini düşündüklerini açıkladı. Şirket önlem olarak birtakım değişiklikleri açıkladı. Bu değişikliklerin insanların bilgilerini daha iyi korurken, geliştiricilerin de yararlı deneyimler yaratmaya devam etmelerini sağlayacağını belirten Facebook, önümüzdeki süreçte yapılan değişikliklerle ilgili bilgi paylaşmaya devam edecek.

MASUM OLMAYAN 9 KONUMUZ VAR

Facebook acil önlemler almaya başladı. Daha önce gruplara, geliştiricilere açtığı kapıları "Masum değiliz, hiçbirimiz" diyerek kontrolleri artırmaya, hukuksal sorumluluğu paylaşmaya, kullanıcılara daha fazla bilgi vermeye başladı. Özellikle API (Application Programming Interface), Türkçe "Uygulama Programı Arabirimi" diye çevrilen benim "dönüştürücü arayüzler" adını verdiğim uygulamalar konusunda önlemler alıyor.

İşte bu dokuz konuya madde madde bakalım:

1- Etkinlikler masum olmayabilir: Facebook etkinlikleri takvime, biletleme veya diğer uygulamalara eklemeyi kolaylaştırıyordu. Ancak Facebook etkinlikleri, diğer insanların katılımları ve etkinlik duvarında yapılan paylaşımlar ile ilgili bilgiler de içerdiğinden, uygulamaların bu erişimi doğru kullandıklarından emin olmak oldukça önemli. Bugünden itibaren dönüştürücü arayüzü kullanan uygulamalar, davetli listesine ya da etkinlik duvarındaki paylaşımlara erişemeyecek.

2- Masum olmayan gruplar: Hâlihazırda uygulamalar, grup içeriklerine erişebilmek için kapalı gruplarda grup yöneticisinin ya da bir üyenin, gizli gruplarda ise yöneticinin iznine ihtiyaç duyuyor. Bu uygulamalar yöneticilerin gruplarında kolayca paylaşım yapmalarına ve içeriklere cevap vermelerine yardımcı oluyor. Ancak gruplarda insanlar ve sohbetlerle ilgili Facebook'un daha iyi korunduğundan emin olmak istediği bilgiler olduğundan artık grup dönüştürücü arayüzü kullanan tüm üçüncü parti uygulamaların, grubun yararına olduklarından emin olmak için Facebook ve bir yönetici tarafından onaylanması gerekecek. Uygulamalar artık bir grubun üye listesine erişemeyecek. Onaylanmış uygulamaların erişebildiği, paylaşımlarda ya da yorumlarda bulunan isim ve profil fotoğrafı gibi kişisel bilgiler de kaldırılacak.

3- Masum olmayan sayfalar: Bugüne kadar herhangi bir uygulama, herhangi bir sayfadaki paylaşımları ya da yorumları okumak için sayfa dönüştürücü arayüzleri kullanabiliyordu. Bu geliştiricilerin, paylaşımları düzenleme ya da yorum ve mesajlara cevap verme gibi konularda sayfa sahiplerine yardımcı olacak araçlar geliştirmelerine olanak sağlıyordu. Ancak bu aynı zamanda uygulamaların gerektiğinden fazla veriye ulaşmasına da neden oldu. Sayfa bilgilerinden sadece topluluğa faydalı servisler sağlayan uygulamaların yararlandığından emin olmak adına artık gelecekteki tüm sayfa dönüştürücü arayüzlerine erişimin Facebook tarafından onaylanması gerekecek.

4- Facebook ile giriş yapılan uygulamalar da masum olmayabilir: Bugünden itibaren yer bildirimi, beğeni, fotoğraflar, paylaşımlar, videolar, etkinlikler ve gruplar gibi bilgilere erişim talep eden tüm uygulamaların Facebook tarafından onaylanması gerekecek. Bu izinler 2014 yılında onaylanmaya başlamıştı; ancak şimdi Facebook değerlendirme sürecini daha da sıkılaştırıyor ve uygulamaların bu verilere erişmeden önce sıkı şartları kabul etmelerini şart koşuyor. Buna ek olarak artık uygulamaların dini inanç, siyasi görüş, ilişki durumu ve detayları, özel arkadaş listeleri, eğitim ve iş geçmişi, spor aktivitesi, kitap okuma aktivitesi, müzik dinleme aktivitesi, haber okuma, video izleme aktivitesi ve oyun aktivitesi gibi kişisel bilgileri talep etmesine izin verilmiyor. Gelecek hafta içinde eğer kişi bir uygulamayı son üç ay içinde kullanmadıysa, o geliştiricinin kişinin bilgilerine erişimi de engellenecek.

5- Instagram platform dönüştürücü arayüze önlem: Bugünden itibaren, Instagram platform dönüştürücü arayüzünde yakın zamanda duyurulan değişiklikler de uygulamaya konuluyor.

6- Arama ve hesap kurtarma işlemleri artık kolay değil: Bugüne kadar, insanlar başka bir kişiyi bulmak için o kişinin telefon numarasını ya da e-posta adresini Facebook'ta aratabiliyordu. Bu, özellikle çok karmaşık dillere sahip olan ve tüm ismi yazmanın zor olduğu ya da birçok insanın aynı adı taşıdığı ülkelerdeki arkadaşlarını bulmak konusunda insanlara oldukça yardımcı oluyordu. Ancak kötü niyetli aktörler, ellerindeki telefon numaralarını ve e-posta adreslerini arama kısmına yazarak ve hesap kurtarma özelliğini kullanarak halka açık profillerin bilgilerini alıp bu özelliği suistimal ettiler. Bu yüzden Facebook bu özelliği etkisiz hale getiriyor ve bilgilerin bu şekilde alınması riskini azaltmak adına hesap kurtarma özelliğinde de değişiklikler yapıyor.

7- Arama ve mesaj geçmişi: Arama ve mesaj geçmişi, Android'de Messenger ya da Facebook Lite kullanan insanlar için sunulan onaylı bir özelliğin bir parçası. Bu, Facebook'un en sık etkileşimde bulunduğunuz insanları kişi listenizin en üstünde gösterebilmesi anlamına geliyor. Facebook bu özelliği, Facebook'un mesajların içeriğini toplamadığını teyit etmek üzere yeniden gözden geçirdi. Bir yıldan eski tüm kayıtlar silinecek ve gelecekte de müşteri, arama süreleri gibi daha geniş verileri değil, sadece bu özelliği sunmak için gerekli bilgileri Facebook'un sunucularına yükleyebilecek.

8- Veri sağlayıcıları ve iş ortağı kategorileri: Facebook geçtiğimiz hafta, üçüncü taraf veri sağlayıcılarının direkt Facebook üzerinden hedeflemelerini sunmalarını sağlayan bir ürün olan Ortak Kategorileri'ni kaldırma planlarını duyurdu.

9- Uygulama son kontrolleri tüketiciye verilecek: Facebook, yarından başlayarak, insanlara haber akışının en üstünde hangi uygulamaları kullandıklarını ve o uygulamalarla paylaştıkları bilgileri görebilecekleri bir link gösterecek. İnsanlar artık istemedikleri uygulamaları da kaldırabilecekler. Bu sürecin bir parçası olarak Facebook insanları bilgilerinin Cambridge Analytica ile uygunsuz bir şekilde paylaşılıp paylaşılmadığı konusunda da bilgilendirecek.

GÜVENDE OLMAK İÇİN BUNLARI DENEYİN

Geçtiğimiz aylarda McAfee ve Türk Telekom güvenlik konusunda stratejik ortaklıklarını genişleterek farklı türdeki pek çok cihaza güvenlik sağlayan Türk Telekom Total Protection adlı yeni çözümlerini duyurdu. Evlerde artık tek bilgisayar veya telefon yok. Bu iş birliği kapsamında Windows ve Mac tabanlı bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve tabletler için geliştirilen yeni koruma çözümü, Mart 2018'den itibaren Türk Telekom'un mobil ve genişbant müşterilerine sunulmaya başladı. Kullanıcılar kendi ihtiyaçlarına ve bütçelerine uygun olarak farklı paketler arasında seçim yapabiliyor. Türk Telekom Total Protection müşterilerin sahip olduğu veriyi, belgeleri ve cihazları virüslere, istenmeyen içeriklere ve zararlı yazılımlara karşı koruma sağlıyor.