Alışkanlıkları kırmak

Yazı: Adil UÇAR

ABD'nin 45'inci Başkanı Donald Trump'ın seçim döneminde verdiği vergi indirimi, devasa altyapı harcamaları, üretimi yeniden ülkeye çekme gibi vaatler ABD piyasalarını coşturmuştu. Ekonomi politikasında klasik Cumhuriyetçi Parti yaklaşımının üzerine Trump'ın hayli ilginç kişiliği ile eklenen 'sos'lar (büyük otomobil üreticilerine Twitter'dan rest çekmek gibi... ) para piyasalarında yeni beklentilerin doğmasına neden olmuştu. Hoş, daha seçimi kazandığı gün başlayan Rusya'nın ABD seçimlerine müdahale ettiği tartışmaları, FBI direktörünün kovulması gibi skandallar Trump'ın peşini bırakmadı ama piyasaların gözü daha çok 'vergi indirimi'nde olduğu için yaşanan sosyal ve prestij ile alakalı sorunlar ne ABD borsalarının yükselmesini ne de doların değer kazanmasını engelledi. ABD'deki bu siyasi ve 'piyasa çıkarcı' hengame arasında küresel piyasalar da çalkalandı durdu. Seçimin ilk etkileri geçip Trump'ın işinin o kadar da kolay olmayacağı ortaya çıktıkça dolardaki değer artışı yavaşladı ve dolar endeksi çıktığı tarihi seviyelerinden 94-95'lere kadar geriledi. Elbette bu hareketi sadece Trump'a bağlamak yanlış olur. ABD Merkez Bankası Fed'in faiz kararlarında 'güvercin' tutumunu sürdürmesi, küresel ticaret, Avrupa'nın durumu gibi faktörler de bu girift bulmacanın yapıtaşları olarak üzerlerine düşen rolü oynadı. Bu arada 45'inci Başkan; yaptığı gaflar, attığı tweetler ve Donald Trump Jr.'ın (bizim Dallaslı Ceyar'ın farklı bir versiyonu) Rusya bağlantısının ortaya çıkmasıyla bir garip duruma düştü. Geçen ay piyasalar açısından çok önemli bir kırılma noktasına ulaşıldı. Cumhuriyetçi üç senatörün karşı oy kullanacağını açıklamasıyla Trump'ın yerle bir edeceğini söylediği Obamacare yasasını kaldıracak çoğunluğa ulaşılamadı. 'İhanet'e uğrayan Trump'ın yenilgisi piyasalarda zillerin çalmasına neden oldu. Çünkü doğru ya da yanlış Rusya iddiaları bile piyasaların 'vergi indirimi' beklentisiyle coşmasının önüne geçememişken Trump'ın seçmenlerine verdiği en büyük vaadi elinde patlamış oldu. Bir milyon liralık (belki de dolarlık) soru şu: Trump vaat ettiği vergi indirimlerini yapabilecek mi? Cevap önemli çünkü 'paranın baronları' (Bu negatif zekâ ürünü kalıplara bayılıyorum; hep kullanmak istemiştim.) önümüzdeki dönemde bu cevaba göre piyasaları yönlendirecek. Yatırım stratejileri için bu cevaba ilişkin ipuçları önümüzdeki döneme dair daha net fikirler verebilir, takip etmekte fayda var.

Küresel merkez bankalarının piyasalara pompaladığı trilyonlarca dolarla birlikte temel gerçeklerin anlamsız kaldığı bir ortamda ekonomi geleceğini yorumlamak falcılıkla eşdeğerken (haddimiz de değilken) elbette piyasaların ne yapacağını kestirebilmek imkânsız. Üstelik ABD piyasalarının nasıl yol alacağı yapbozun sadece bir parçası. Daha terör, Avrupa, ekonomik büyüme, Suriye gibi konulara gelmedik bile. Biraz fazla geldi değil mi? Bu nedenle gelin biraz sakinleşip daha kişisel konulara yoğunlaşalım. Yatırım stratejilerini ve temel bileşenlerini bu sayfada bol bol işliyoruz. Finans piyasaları basit ve temel hareketlerle heyecan aramayan yatırımcısını rahatlıkla memnun edebilecek araçlara sahip. Ancak en başarılı fon yöneticilerinden en küçük yatırımcıya kadar değişmez olan bir kilit taşı var ki o da insan faktörü. Her ne kadar son dönemde algoritmalar, 'high frequancy trade'ler havada uçuşsa da insan faktörü hiçbir zaman ortadan kalkmayacak. Yatırım ve stratejiler dâhiyane olabilir ancak yatırımı yapan 'insan'ın para ile olan ilişkisi her zaman belirleyici unsur olarak önde olacak. Ekonomiden hiç de uzak olmayan bir arkadaşım kredi kartı borç sarmalından kurtulmak için kredi çekerek borçları tek bir çatı altında topladı. Acı reçetesi şu: Üç yıl boyunca, kredi borcunu ödedikten sonra çok sınırlı miktarda paranın elinde kalacak olması. Karşısındaki meydan okuma ise harcama güdüsünü disipline edebilmek.

Lafını geçirmeden edemem; Warren Buffet şöyle der: "Çoğu davranış alışkanlıklardan oluşur. Alışkanlıkları değiştirmeye çalışana kadar bunu yapmak kolay gelir ama zordur." Arkadaşım davranışlarının temeli olan alışkanlığını kırmaya çalışarak acı bir ders alacak.

Bu nedenle para ile ilişkinizi yol yakınken gözden geçirin. Eğer geleceğinize ya da belirli bir amaca yönelik bir yatırım yapacaksanız sadece stratejilerin bir işe yaramadığını göreceksiniz. Öncelikle parayı anlamak, ihtiyacı motivasyon olarak kullanmak ve belki de en önemlisi yatırımlarınıza kaynak olacak (ve devamını sağlayacak) birikimi elde etmek/elde tutmak alışkanlığını/davranışını kazanmanız gerekiyor. Hep duyarız: "Şu hisseden almış, voliyi vurmuş." Evet, mümkün ama sürdürülebilir değil. O voliyi vuranın kaç vole yediği/yiyeceği hiç anlatılmaz. Para ilişkinizi hale yola sokmak, harcama alışkanlıklarınızı gözden geçirmek ve yenilemek, yatırım stratejilerine geçmeden önce atacağınız ilk adım olmalı. Eylül ayıyla birlikte piyasalar iyice hareketlenecek. Aşağı ya da yukarı yönlü fırsatlar çıkacak. Hazır tatil havası hâlâ piyasaları terk etmemişken yeni alışkanlıklar edinmek için biraz vakit harcamak eminim farklı pencerelerin açılmasına neden olacak.